Durante o acto lense poemas, fanse lembranzas persoais de Xaquín e fálase da súa incansable laboura en múltiples asociacions para a recuperación da memoria histórica -mollándose a prol da dignificación e reparación moral das víctimas do Franquismo-, da súa xenerosidade e modestia, da súa predisposición a axudar, da súa incansable curiosidade, que sempre partillaba cos demais. Pero hai máis, máis esceas da vida de Xaquín que quixera inquirir e reconstruir. Cousas relacionadas coa súa etno-biografía que, por pudor, por falta de tempo ou porque nunca o considerou relevante, nunca chegou a contarme.
Durante o acto non podo evitar que salten as bágoas, unha, e outra, e outra vez, coma se a morte de Xaquín aínda non a tivese dixerido de todo. Pásaseme pronto : sensible sí, ma non troppo, pois podería debilitarme tanto como a nostalxia. Para máis inri, atópome con Fernanda, a acompañante de Quico, amigo íntimo de Xaquín, aquel entrañable ser que nos deixou de pedra na asociación para a recuperación da memoria histórica de Chantada contándonos testimonios reais de primeira man, cunha lucidez e un vigor mental abraiante para a súa idade, e sen berniz nin lagoas nin literatura de por medio, do que era realmente ser un maqui armado na post-guerra : básicamente algo forzado pola mera circunstancia e a consecuencia de negarse a ceder, de negarse a axeonllarse ante os vencedores da guerra.
Coñecer a Xaquín non foi un azar. Aínda que o fose, está en min e conmigo case a cada instante : non acabo de asumir o feito de non poder velo físicamente, de non poder abrazalo, de non poder pasear e falar sen descanso. Non, non acabo de asumilo de todo.
Finalizamos cantando Grándola Vila Morena entre sorrisos e ímonos. Salgo de A Airoá cara Chantada pensando no Folión de carros. A vida segue.
